အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္-

နိဒါန္း

လူတေယာက္၏ ဘ၀လမ္းေၾကာင္းတြင္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံေရးလမ္းစဥ္မ်ားတြင္ျဖစ္ေစ အေတြးအေခၚက အဓိက က်ေလသည္။ အေတြးအေခၚ ရွင္းလင္းမွသာ လုပ္ေဆာင္ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းကို သတ္မွတ္ေရြးခ်ယ္ႏိုင္သည္။ တိက်စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္သည္။

အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးေနလွ်င္ လမ္းစဥ္မ်ားကလည္း ေ၀၀ါးေနတတ္သည္။ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ ရာတြင္လဲ တိက်ျပတ္သားမွဳ မရွိျဖစ္တတ္သည္။ၾကံတိုင္းမေျမာက္ပဲ လုပ္တိုင္း မေအာင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အခ်ိဳ႕က လမ္းစဥ္ကို ေရြးခ်ယ္ျပီးမွ အေတြးအေခၚကို လိုက္လံ စဥ္းစားတတ္သည္။


ပုဂၢိဳလ္ခင္မွ တရားမင္တယ္ ဆိုေသာ စကားလံုးကား ဤသို႕ေသာ အေျခအေနကို ဆိုလိုရင္း ရွိဟန္တူသည္။

လမ္းစဥ္ကို အရင္ ေရြးခ်ယ္ ထားျခင္း မရွိပဲ ေလးစားရင္းစြဲရွိေနေသာ လူပုဂၢိဳလ္တဦးတေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အဖြဲ႕အစည္း တခု၏ ဦးေဆာင္မွဳေနာက္ကို လိုက္ပါျခင္းျဖစ္သည္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးကိုးကြယ္မွဳမ်ားႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ အဖြဲ႕စြဲ စိတ္ဓာတ္ မ်ား ေပၚေပါက္လာရျခင္းမွာ အဆိုပါ အေျခအေနေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ကက်ေတာ့ အေျခအေန တရပ္၏ လွံဳေဆာ္မွဳေၾကာင့္ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲလာျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ထိုလမ္းစဥ္ အေျခခံထားသည့္ အေတြးအေခၚပိုင္းတြင္မူ ရွင္းလင္းျပတ္သားမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနတတ္သည္။

သာကူးလုပ္တတ္သူမ်ား၊ ခြေက်ာ္စားတတ္သူမ်ား၊ ႏွစ္ဖက္ခၽြန္လုပ္တတ္သူမ်ား၊ စမူဆာ လုပ္တတ္သူမ်ားမွာ ဤအမ်ိဳးအစားမွ ထြက္ေပၚလာေလ့ရွိသည္။ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲျပီးမွ လမ္းဆံုးသည္ အထိ ျပီးဆံုးေအာင္ မေလွ်ာက္သူမ်ားမွာလဲ ဤအမ်ိဳးအစားထဲမွ ေပၚထြက္ လာတတ္သည္။

သို႕ရာတြင္ လမ္းဆံုးသည္အထိ မေလွ်ာက္သူတိုင္းကိုကား အေတြးအေခၚ မရွိပဲ အေျခအေန တရပ္၏ လွံဳ႕ေဆာ္မွဳေၾကာင့္ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲလာသူမ်ားဟု တရားေသ သတ္မွတ္၍ ကား မရ။ အေတြးအေခၚတရပ္ ရွိျပီးမွ အဆိုပါအေတြးအေခၚ ေဖာက္ျပန္သြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) လူမွဳေရး၊ စီးပြားေရး အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ အဆိုပါ အေတြးအေခၚကို ဆက္လက္ ဆုပ္ကိုင္ ထားႏိုင္မည့္ ခိုင္မာေသာ စိတ္ဓာတ္ ပ်က္ျပယ္သြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) အေတြးအေခၚသစ္တရပ္၏ ဆြဲေဆာင္ရာသို႕ လိုက္ပါသြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) လူပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္း တရပ္၏ ဦးေဆာင္မွဳေနာက္သို႕ လိုက္ပါသြားျခင္း စသည္မ်ားေၾကာင့္လဲ မူလဆုပ္ကိုင္ ထားေသာ လမ္းစဥ္ကို စြန္႕ခြာသြားျခင္းမ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။

မည္သို႕ဆိုေစ လမ္းစဥ္မ်ား၊ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ အေတြးအေခၚမ်ား ပါ၀င္ေနစျမဲပင္ျဖစ္ရာ လမ္းစဥ္တခုကို မေရြးခ်ယ္ခင္ အဆိုပါလမ္းစဥ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ အေတြး အေခၚကို ကနဦးၾကိဳတင္ ေလ့လာသင့္ၾကေပသည္။

ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမွဳေရးရာမ်ားတြင္ ေရြးခ်ယ္စရာ လမ္းစဥ္မ်ား၊ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အမ်ားအျပား ရွိေနတတ္ပါသည္။ ထိုလမ္းစဥ္မ်ားကို အေတြးအေခၚမ်ားက ဦးေဆာင္ ထားျခင္း ျဖစ္ျပီး၊ တခါတရံတြင္ ၀ိေရာဓိမ်ား၊ အျငင္းပြားဖြယ္ရာမ်ား၊ ထိပ္တိုက္ထိခတ္ေနျခင္းမ်ား၊ တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနျခင္းမ်ား၊ သြယ္၀ိုက္ဆက္စပ္ေနျခင္းမ်ား ျဖစ္တည္ေနတတ္ပါသည္။

ဆက္စပ္ေနေသာ အေတြးအေခၚမ်ား ေပါင္းစပ္သြားျပီး လမ္းစဥ္သစ္မ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္းမ်ား ရွိသကဲ့သို႕၊ ထိပ္တိုက္ ထိခတ္ေနေသာ သေဘာတရားႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားေၾကာင့္ ပဋိပကၡမ်ား၊ စစ္ပြဲမ်ား ျဖစ္ပြားလာျခင္းမ်ားလဲ ရွိပါသည္။

ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္း၊ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ ဤသို႕ေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွာလည္း မ်ားခဲ့ျပီ ျဖစ္သည္။သမိုင္း တပတ္ျပန္လည္ေနေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွာလည္း ဒုနဲ႕ေဒး။ အေတြးအေခၚ တိုက္ပြဲမ်ားမွ စတင္လိုက္ေသာ လမ္းစဥ္တိုက္ပြဲမ်ား၊ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ကံၾကမၼာကို အဆံုးအျဖတ္ေပးသည့္ ဦးတည္ခ်က္ လမ္းေၾကာင္းတိုက္ပြဲမ်ား၊ ယင္းမွ တဖန္ ဆက္လက္ ေပၚထြက္လာေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူတန္းစားအေရး၊ ကုန္ထုတ္လုပ္ေရးထဲက တိုက္ပြဲမ်ားကား စာဖြဲ႕လို႕ပင္ မမွီႏိုင္သည္မို႕ သုေတသန နယ္ပယ္အသီးသီးေတြ ေလ့လာဆန္းစစ္ မွတ္တမ္းျပဳေနၾကရဆဲပင္ ျဖစ္သည္။

ယခု ေဆာင္းပါးသည္ကား အဆိုပါ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားကို ဆန္းစစ္ေလ့လာထားသည့္ က်မ္းတခု မဟုတ္ပါ။ယေန႕ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံ ေရးေလာကကို လႊမ္းမိုးေနေသာ ဒီမိုကေရစီေရးရာ အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္ကို တင္ျပလိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ေရးသား ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္

ဂရိဘာသာျဖင့္ demokratia ၊ အဓိပၸာယ္အားျဖင့္ demos (people) kratos (rule) စသည့္ စကားလံုး သည္ ျပင္သစ္ဘာသာျဖင့္ democratie သို႕ ေျပာင္းလဲ သြားခဲ့ျပီး၊ ဆယ့္ေျခာက္ရာစုတြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ democracy ဟု ထပ္ဆင့္ ေျပာင္းလဲသြားျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလ တေလွ်ာက္ ဒီမိုကေရစီဆိုေသာ စကားလံုးသည္ ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကီးအတြင္းသို႕ တစထက္တစ တိုး၀င္ လာခဲ့ေလသည္။ ဒီမိုကေရစီ ဟူေသာ အေတြးအေခၚတြင္ မူကြဲမ်ား၊ မ်ားစြာ ရွိပါသည္။

classical democracy, developmental republicanism, protective republicanism, protective democracy, legal democracy, developmental democracy, liberal democracy, direct democracy, participatory democracy, cosmopolitan democracy, competitive elitist democracy, social democracy စသည္ျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကလဲ ကြဲျပား ျခားနားၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ား၊ ျဖစ္ေပၚ တိုးတက္မွဳအဆင့္မ်ားကလဲ ရွဳပ္ေထြးနက္နဲလွသည္။

ဒီမိုကေရစီေရးရာ အေတြးအေခၚမ်ားျဖင့္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ေၾကြလြင့္သြားခဲ့ေသာ အသက္မ်ားစြာ ရွိသကဲ့သို႕ ရွင္သန္သြားခဲ့ေသာ အသက္မ်ားစြာလဲ ရွိခဲ့သည္။ ေပးဆပ္ခဲ့ရေသာ ဘ၀မ်ားစြာ ရွိသကဲ့သို႕ ထြန္းေတာက္လာေသာ ဘ၀မ်ားစြာလဲ ရွိခဲ့သည္။ အဆိုပါ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အမွန္၊ အမွားမ်ားကိုလဲ ယေန႕အခ်ိန္ ထိ  ျငင္းခုန္ ေနၾကဆဲ။ျငင္းခုန္မွဳမ်ားအၾကားတြင္ ယေန႕ေခတ္ကာလ၌ မွန္ကန္ေနေသာ အခ်က္ႏွစ္ခုကေတာ့ ရွိသည္။

တခုကား ကမၻာေပၚရွိ ႏိုင္ငံေရးအေဆာက္အအံု အမ်ားအျပားသည္ မိမိတို႕ကိုယ္ကို ဒီမိုကေရစီ အသြင္သ႑ာန္ တမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အေဆာက္အအံုတခုဟု သတ္မွတ္ေျပာဆိုေလ့ ရွိၾကျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးသမား အမ်ားစုသည္ မိမိတို႕ကိုယ္ကို democrat ဟု သတ္မွတ္ထားၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အျခားတခုမွာကား မည္သို႕ေသာ အေတြးအေခၚ မူကြဲမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္သည့္ ဒီမိုကေရစနစ္ပင္ျဖစ္ေစ၊ ေန႕ခ်င္းညခ်င္း ေပၚထြက္လာသည္ မဟုတ္ပဲ တည္ေဆာက္ မွဳ ျဖစ္စဥ္တရပ္ ရွိေနျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

၂၀ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ (၀ါ) အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ (democratization) ဆိုေသာ အေတြးအေခၚတရပ္က ကမၻာကို စိုးမိုးလာခဲ့သည္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ား၏ ေျခာက္ဆယ့္ရွစ္ရာခိုင္ႏွဳန္းမွာ အာဏာရွင္စနစ္ ျဖစ္ခဲ့ရာ မွ၊ ေနာင္ အႏွစ္ႏွစ္ ဆယ္ၾကာ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ကား အာဏာ ရွင္စနစ္ က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံ ၂၆ ရာခိုင္ႏွဳန္းသာ က်န္ရွိေတာ့သည္။

ထိုမွ တဆင့္ တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့က်သြားခဲ့ရာ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစုကာလတြင္ အာဏာရွင္စနစ္က်င့္ သံုးေသာ ႏိုင္ငံအေရ အတြက္မွာ လက္ခ်ိဳးေရတြက္လို႕ ရလာခဲ့ျပီး၊ ယင္းတို႕အထဲတြင္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သံုးေနေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံလဲ ပါ၀င္ေနခဲ့သည္။

အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ မိုးၾကိဳးပစ္ခ်ိန္၌ ကြင္းလယ္ေခါင္တြင္ ထီးထီးၾကီး ရပ္ေနရန္ မ၀ံ့မရဲ ျဖစ္၍ ပုန္းေအာင္း ရာ အရိပ္ကို ရွာၾကသည့္ ထံုးစံအတိုင္း ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ဆိုေသာ အေတြး အေခၚ ေအာက္သို႕ ၀င္ေရာက္ပုန္းေအာင္းႏိုင္ရန္ စစ္အုပ္စုတို႕မွ ၾကိဳးပမ္းရပါေတာ့သည္။ ယင္းသို႕ၾကိဳးပမ္းရာတြင္ တပိုင္းတစ ဒီမိုကေရစီ (partial democracy) ႏွင့္ အာဏာရွင္စနစ္ (authoritarianism) တို႕ အၾကားတြင္ တည္ရွိေနေသာ Political liberalization လမ္းေၾကာင္းကို အာဏာရွင္တို႕ ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိသြားၾကဟန္ တူပါသည္။

အဆိုပါ လမ္းေၾကာင္းအရ ဖိႏွိပ္မွဳ ေျဖေလွ်ာ့ျခင္း (ease of repression) မွာ အာဏာရွင္တို႕ မွ စတင္ ျပဳလုပ္ရျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (democratic consolidation) ပန္းတိုင္သို႕ ဦးတည္သြားရာတြင္လည္း အာဏာရွင္တို႕၏ ဦးေဆာင္မွဳ အခန္းက႑က မပါမျဖစ္ ပါ၀င္သည္ျဖစ္ ရာ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္တို႕သာမက မည္သည့္ အာဏာရွင္အတြက္မဆို ႏွစ္ျခိဳက္ဖြယ္ လမ္းေၾကာင္းပင္ျဖစ္သည္။

အာဏာရွင္တို႕အတြက္ ပိုမို ႏွစ္ျခိဳက္ဖြယ္ရာ အခ်က္ကား political liberalization မွတဆင့္ democratic consolidation သို႕ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ လမ္းေၾကာင္းသည္ အာဏာရွင္တို႕ လက္ထဲတြင္ ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ ဆုပ္ကိုင္ ထားႏိုင္သည့္ လမ္းေၾကာင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ အာဏာရွင္တို႕ ဘက္မွ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ကြယ္မွ ၾကိဳးကိုင္ ထားသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွေသာ္ လည္းေကာင္း အေရးမလွပါက liberalization ကို abort လုပ္လိုက္ျပီး အာဏာရွင္စနစ္ကို အသက္ျပန္သြင္းရန္ (၀ါ) အာဏာျပန္သိမ္းရန္ လြယ္ကူျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အာဏာရွင္မ်ားဘက္က မည္သို႕ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ political liberalization ကို စတင္သည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ political space ကို အနည္းငယ္ ဟေပးရစျမဲျဖစ္ရာ၊ အဆိုပါ ဟေပးသည့္ အေပါက္ငယ္ေလးမွတဆင့္ တစတစ ခ်ဲ႕ထြင္ယူ၍ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္၏ ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (Democratic Consolidation) ကို အေရာက္သြားရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံက်င့္သံုးသူမ်ားလဲ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါသည္။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ဤအေတြးအေခၚတြင္ အေျခခံ၍ ေပၚထြက္လာသည့္ လမ္းေၾကာင္းကို evolution လမ္းစဥ္ဟု ေခၚေ၀ၚ သမုတ္ၾကပါသည္။

ဤအေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ ေပၚထြက္လာသည္ႏွင့္ ကနဦး ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (Initial Transition) အေတြးအေခၚတြင္ အေျခခံ၍ ေပၚထြက္လာေသာ ႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ၾကာ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုးထားခဲ့သည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ထိပ္တိုက္ ထိခတ္မွဳမ်ား ျဖစ္ေပၚ လာပါေတာ့သည္။

Initial Transition ဆိုသည္ကား ဒီမိုကေရစီအတိုက္အခံမ်ားမွ ဦးေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ၊ စစ္မွန္ေသာ ဒီမိုကေရစနစ္ကို လိုလားလာသည့္ အာဏာရွင္မ်ားမွ ဦးေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ ဦးေဆာင္ ၍ ျဖစ္ေစ၊ ဒီမိုကေရစီအတိုက္အခံမ်ားႏွင့္ အာဏာရွင္မ်ား ပူးေပါင္း၍ ျဖစ္ေစ၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (interim government) မ်ား ဖြဲ႕စည္း၍ democratic consolidation ပန္းတိုင္ကို အေရာက္သြားေစမည့္ အသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳမ်ားကို ျပဳလုပ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

အခ်ိဳ႕က ဤလမ္းေၾကာင္းမ်ားကို revolution လမ္းစဥ္ဟု ေခၚေ၀ၚ သမုတ္ၾကပါသည္။ သို႕ရာတြင္ ေတာ္လွန္ေရး (revolution) ဆိုသည္ကား အလြန္တရာပင္ နက္နဲသိမ္ေမြ႕လွေသာ အေၾကာင္း အရာ တခုျဖစ္ျပီး၊ ၄င္းကိုယ္တိုင္ ကပင္ ဒီမိုကေရစီ ဆိုေသာ အေတြးအေခၚၾကီး တရပ္ကဲ့သို႕ေသာ အေတြးအေခၚၾကီး တရပ္ျဖစ္ေလရာ ဒီမိုကေရစီေရးရာ တစိတ္တပိုင္း အေတြးအေခၚ ေလးတခုျဖစ္သည့္ Initial Transition အေတြးအေခၚျဖင့္ မေရာေထြးမိေစရန္ သတိျပဳေစလိုပါသည္။


ခင္မမမ်ိဳး